Turismo verde por Terras de Iria
Rutas de sendeirismo
Ruta Rosalia nos Camiños
Esta ruta de sendeirismo inspirada na obra ‘As beiras do Sar’ de Rosalía de Castro é promovida polos concellos de Dodro, Padrón e Rois. A ruta iníciase no Paseo do Espolón de Padrón e percorre algúns dous lugares que aparecen nas obras da escritora galega ou que teñen relación coa súa vida como o monte Santiaguiño, a igrexa de Iria-Flavia, cemiterio de Adina ou a Casa-Museo da Matanza.
Tras deixar atrás terras padronesas, o sendeiro entra en Dodro, pasando moi preto das Torres de Hermida, íntimamente relacionadas con Rosalía. A fonte de Santa María, onde a escritora iniciaba moitos dos seus paseos, é outro dos puntos de paso antes de ir cara o monte Santiaguiño.
En Rois, transcorre pola zona do Fondóns, onde o Concello colocou unha placa non ano 2021 co poema que menciona o lugar.
Trátase dunha senda circular de pouco máis de 15 quilómetros. A senda é practicamente plana e ten no monte Santiaguiño de Padrón ou único punto elevado. Estímase que o percorrido e dunhas tres horas.
CC by Turismo.gal
Gráfico da ruta
Distancia
15,44Km
Dificultade técnica
Moderado
Altitude máxima
96m
Altitude mínima
3m
Desnivel positivo
101m
Desnivel negativo
101m
Trailrank
31
Tipo de ruta
Circular
CC by Wikimedia Commons
Torres de Hermida
As Torres de Hermida , é unha construción civil situada en Lestrobe, uns dous lugares máis singulares do concello de Dodro. Está declarado de ben de interese cultural coa categoría de monumento.
Antigamente na horta deste pazo había un frondoso madroño. Cóntase que era o lugar preferido de Rosalía, dende o que admiraba a beleza dá paisaxe e no que concibía cancións e poemas do seu cancioneiro. Tras a morte dá súa nai en 1868, a poeta galega refuxiouse nas Torres de Lestrobe. En 1881 escribe Padrón e as enchentes neste lugar e pénsase que tamén deu vida ou retomou non palacio obras como Follas Novas, O primeiro Tolo, Costumes Galegos, O Domingo de Ramos e Cartas a Murguía.
O 26 de marzo de 1930 celebrouse neste pazo ou Pacto de Lestrobe. Asistiron unhas 50 persoas acordando a creación de Federación Republicana Galicia, para loitar pola autonomía de Galicia e a implantación dun réxime republicano democrático en España. Asistiron entre outros Abad Conde e Casares Quiroga. Era por aquel entón o dono dás torres José Vazquez Batalla.
En 1977 restaurouse conservando a arquitectura típica dás mansión señoriais do século XVII.
Neste casal dos Hermida o historiador Manuel Murguia, esposo da poeta Rosalía de Castro, constatou a existencia de fragmentos de ladrillos romanos, tellas e pedras que constituían o xacemento dun castro.
Santiaguiño do monte
Desde principios do século XX, os visitantes subían ao lugar polos 132 escalóns que forman unha vía crucis ata o alto do monte San Gregorio onde se atopa un cruceiro e a imaxe do Apóstolo Santiago sobre un conxunto de pedras. Trátase do Santiaguiño do Monte.
O promontorio rochoso está formado por dez grandes pedras colocadas no seu día nun estudado desorde. En orixe é un xacemento arqueolóxico que a tradición xacobea reinterpreta como o lugar onde predicaba o Apóstolo. No centro hai unha imaxe de Santiago en xesto de predicación e detrás hai unha antiga cruz da cal a orixe se descoñece.
CC by Café-bar Rossol
CC by Wikimedia Commons
Tamén alí podemos atopar unha pequena ermida que foi prácticamente reconstruída no século XIX. A fonte de auga que se atopa a un paso da ermida, situada nun nivel inferior aparece flanqueada por dous tramos de escaleiras e a tradición popular transmite a crenza de que a fonte era froito dun milagre do Apóstolo, que facía que a auga brotara da rocha golpeándoa 3 veces co seu bastón para saciar a sede dunha muller.
Dende o século XV está ligada ao perdón dos pecados. Era o lugar onde bebían e lavaban os peregrinos que se achegaban ao territorio. Na actualidade mantense o rito de recoller a súa auga na véspera de San Xoán para que, mesturada con herbas, purifique e libere dos malos espíritos.
O día 25 de xullo celébrase unha romería no monte de Santiaguiño á que acoden a maioría dos habitantes de Padrón e das localidades próximas. Pola mañá os actos comezan cunha multitudinaria procesión que parte da igrexa parroquial padronesa e remata no monte Santiaguiño. Está presidida por unha imaxe do Apóstolo Santiago, coñecida popularmente co nome de O Parrandeiro, que se custodia no dito templo. A continuación celébrase unha misa no santuario, seguida dunha comida campestre.
Extramundi de abaixo e Muiño da Maquia
O sendeiro que vai pegado o río condúcenos o treito máis fermoso desta ruta. Os vindeiros quilómetros iremos pola marxe dereita do Sar ata a desembocadura do río Rois, subiremos ata praia fluvial de Seira e volveremos baixar pegados ao río ata chegar a Iria Flavia.
A presenza de canas a ámbolos dous lados do sendeiro indícanos que estamos preto xa do Muiño da Maquía, hoxe abandonado pero que aínda conserva a pedra na que a veciñanza ía moer o gran ata non hai tanto tempo. Atoparemos o muíño á nosa dereita e un pouco máis adiante, a casa do muiñeiro, tamén abandonada. Estamos xa na zona de Fondóns, un dos puntos máis intimamente relacionados coa ruta Rosalía nos Camiños. Poucos metros máis adiante entramos xa no municipio de Rois.
Remanso de Fondóns
Chegamos ao punto que motivou a creación da ruta Rosalía nos camiños no límite entre Padrón e Rois é onde se atopa o remanso en Fondóns, lugar ao que acudía Rosalía de Castro e que lle serviu de inspiración á hora de escribir algunha das súas obras. Para cruzar un pequeno regato hai unha lousa cun burato no medio e, xusto a dereita, unha placa conmemorativa instalada polo Concello de Rois o Día de Rosalía de Castro. Nela recóllese un poema que aparece na obra 'As beiras do Sar' e que fai mención a esta zona:
"Ruge la presa lejos..., y, de las aves nido, Fondóns cerca descansa..."
Igrexa de Santa María a maior de Iria Flavia
Trátase dunha das igrexas máis antigas de Galicia, construída paralelamente á introdución do cristianismo e construída baixo o patrocinio de Santa Eulalia, foi tamén o primeiro templo mariano do mundo.
O templo actual, reconstruído nos séculos XVI e XVII, ten planta rectangular de tres naves, cruceiro e presbiterio, cuberto por bóvedas de vara.
No lado sur do templo esténdese o amplo cemiterio de Adina, celebrado pola gran poeta Rosalía de Castro e no que repousou o seu corpo desde a súa morte en xullo de 1885, ata que os seus restos mortais foron trasladados ao panteón de galegos ilustres da Compostela. convento de Santo Domingo.
Ademais, aquí xacen, dende 2002, os restos do Premio Nobel de Literatura Camilo José Cela.
Diante do templo e cemiterio esténdense as nobres e antigas Casas de Canónigos, nas que se instalou a importante sede de: Fundación pública de Camilo José Cela e Museo de Arte Sagrada.
En agosto de 1975, a igrexa de Iria foi declarada Monumento Histórico-Artístico Nacional.
Museo Rosalía de Castro
No ano 1947 créase o Padroado Rosalía de Castro co fin de recuperar a Casa da Matanza. Esta foi restaurada no ano 1971 e na actualidade é propietaria da mesma a Fundación Rosalía de Castro, que continúa o labor que comezara o Padroado. Entre os obxectivos primordiais da fundación están o coñecemento da figura e obra da escritora ao mesmo tempo que difundir a do seu marido, o historiador Manuel Murguía, ademais de encargarse da conservación da Casa-Museo e do Panteón da escritora situado na Igrexa de San Domingos de Bonaval en Santiago.
Dedicada á lembranza de Rosalía de Castro, esta casa na que viviu co seu marido e os seus fillos e na que morreu en 1837 está rodeada dun espazo verde que naqueles tempos era unha horta e hoxe é unha recreación dun xardín da época. O interior está composto por dúas plantas. A planta baixa está destinada a recepción e un achegamento á importancia literaria da figura da escritora.
A primeira planta, denominada O Seu, é unha recreación ambiental dunha casa rural da época, entre labrega e fidalga, cunha cociña, o comedor, dous dormitorios e unha biblioteca. Tamén poden verse dúas vitrinas con distintas edicións das súas obras e unha gran variedade de obxectos que son testemuño da importancia da súa figura.
